ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΩΝ ΠΑΡΟΙΚΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΥΝΑΒΙΩΝ ΗΓΕΜΟΝΙΩΝ

Οι Έλληνες των παροικιών και των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών

Οι Έλληνες των παροικιών και των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών

Η μετανάστευση των Ελλήνων στο εξωτερικό, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, πραγματοποιήθηκε κυρίως σε δύο χρονικές περιόδους. 

ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ  15ος-16ος αιώνας

Την πρώτη περίοδο, από τον 15^ο έως τον 16^ο αιώνα, η μετανάστευση ήταν συνήθως υποχρεωτική . 

Επειδή εκείνη την περίοδο γίνονταν πολλές πολεμικές συγκρούσεις και οι Οθωμανοί επέκτειναν την κυριαρχία τους σε πολλά μέρη( π.χ. σε φραγκοκρατούμενες περιοχές), πολλοί

λόγιοι, ευγενείς και στρατιώτες, έφευγαν από την σκλαβωμένηΕλλάδα και πήγαιναν στην Ευρώπη για να σωθούν από τις διώξεις των Τούρκων  και να βρουν καλύτερες συνθήκες ζωής. 

Οι περισσότεροι μετανάστες κατάγονταν από νησιά (Κύπρος, Κρήτη) ή παραθαλάσσια μέρη (Μονεμβασιά, Μάνη, Ναύπλιο, Ήπειρος). 

Εγκαταστάθηκαν κυρίως σε παραθαλάσσιες πόλεις της Ιταλίας ( Βενετία, Λιβόρνο, Νάπολη) καθώς και σε άλλα παραθαλάσσια μέρη της Ευρώπης (Μασαλία), ιδρύοντας παροικίες.

Οι Έλληνες μετανάστες εξασκούσαν συνήθως το επάγγελμα του 

στρατιώτη, 

του ναυτικού, 

του τεχνίτη, 

του εμπόρου,

 του αντιγραφέα χειρογράφων

  του δασκάλου σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Στρατιώτης με άλογο και πανοπλία

Αντιγραφέας χειρογράφων

Λόγιος  ( Κωνσταντίνος Λάσκαρης)

Ευγενής.Πορτραίτο του Μιχαήλ Μάρουλου από
τον Μποτιτσέλι,
περίπου 1496

Σκάπουλος (ναύτης) βενετικού πλοίου 15ος αιώνας

ΔΕΥΤΕΡΗ  ΠΕΡΙΟΔΟΣ  ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ  17ος-18ος αιώνας

Η δεύτερη περίοδος της μετανάστευσης,
 κατά τον 17^ο και 18^ο αιώνα, 
ήταν εθελοντική και ειρηνική, μεοικονομικά κυρίως αίτια.

Πολλοί Έλληνες κατοίκησαν σε πόλεις που βρίσκονταν κατά μήκος των εμπορικών δρόμων που διέσχιζαν τη Βαλκανική και την Ευρώπη.

Χάρτης των εμπορικών δρόμων και των σημαντικών παροικιών κατά την Τουρκοκρατία

Τα εμπορεύματα μεταφέρονταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία προς την Κεντρική Ευρώπη και τη Ρωσία διά ξηράς από συγκεκριμένους δρόμους, με καραβάνια που διέσχιζαν ταΒαλκάνια.

Πορεία καραβανιού στα ορεινά της Ροδόπης

Καραβάνι με καμήλες

Καραβάνι από τη Ήπειρο  προς το μακρινό Βουκουρέστι ,το Βελιγράδι και τη
Βουδαπέστη

ΚΑΡΑΒΑΝΙ:  Έμποροι και γενικότερα ταξιδιώτες που ταξίδευανομαδικά για λόγους ασφαλείας, σε ακατοίκητες περιοχές, με υποζύγια και με καμήλες.

Πού εγκαταστάθηκαν:

1.Έλληνες από τον Πόντο μετακινήθηκαν στον Καύκασο και την Κριμαία ιδρύοντας παροικίες, με γνωστότερη την Οδησσό.

Οδησσός: οδός Ελλήνων

Οδησσός 19ος αιώνας

Το λιμάνι της Οδησσού συνδεόταν με τα μεγαλύτερα λιμάνια της Μεσογείου

                                                                    

2.Οι Έλληνες από τη Μακεδονία εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Βιέννη, την Τεργέστη, τηΣερβία και την Ουγγαρία, όπου ασχολήθηκαν με το εμπόριο βαμβακερών, δερμάτων, χαλιών και άλλων ειδών.

ΒΙΕΝΝΗ

ΒΟΥΔΑΠΕΣΤΗ

Έπαυλη Χατζηκώστα.Μουσείο ελληνικής κοινότητας στην Τεργέστη

ΤΕΡΓΕΣΤΗ



δες τις πόλεις και στους χάρτες

3. Έλληνες, που εγκαταστάθηκαν στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, τη Βλαχία και τη Μολδαβία, περιοχές που κυβερνούσανΦαναριώτες ηγεμόνες.

ΠΑΡΑΔΟΥΝΑΒΙΕΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ

Παραδουνάβιες Ηγεμονίες : Οι παραδουνάβιες ηγεμονίες   ήταν υποτελείς στον Σουλτάνο και μετά το 1709 διοικούνταν από  Φαναριώτες ηγεμόνες,γι αυτό το ελληνικό στοιχείο επικράτησε στην θρησκευτική και πνευματική ζωή των ηγεμονιών . Η ελληνική γλώσσα εξαπλώθηκε  και άκμασαν  δύο ελληνικές Ακαδημίες ,του Ιασίου και του Βουκουρεστίου

Νικόλαος Μαυροκορδάτος. Ο πρώτος Έλληνας που έγινε ηγεμόνας της  Μολδοβλαχίας το 1709

Ιάσιο αρχές 18 ου αιώνα

Βραϊλα 19ος αιώνας

Άποψη του Βουκουρεστίου  κατά τον 18ο αιώνα

ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ

Στις νέες τους πατρίδες οι Έλληνες μετανάστες έφτιαχναν οργανωμένες κοινότητες (παροικίες). 

Εκεί έφτιαχναν τα σπίτια τους ,έχτιζαν  εκκλησίες και σχολεία. 

Bενετία. H Φλαγγίνειος Σχολή, η Αδελφότητα του Αγίου Νικολάου και, δεξιά, ο ναός του Αγίου Γεωργίου, το κτιριακό τρίπτυχο στο οποίο χρωστάει το όνομα και την αναγνωρισιμότητά του το περίφημο campo dei Greci, η πασίγνωστη «πλατεία των Ελλήνων»

Ο άγιος Νικόλαος, προστάτης της Αδελφότητας των Ελλήνων Ορθοδόξων της Βενετίας

Προσωπογραφία του Θωμά Φλαγγίνη. Ο Θωμάς Φλαγγίνης έζησε στη Βενετία(17ος αι.)
απέκτησε τεράστια περιουσία και έφτιαξε τη  Φλαγγίνειο Σχολή

ΤΕΡΓΕΣΤΗ : Ναός Αγίου Νικολάου

  

Η οργάνωση και ο τρόπος λειτουργίας κάθε παροικίας καθοριζόταν από ένα γραπτό κανονισμό 

το καταστατικό. 

 Στο καταστατικό  της  παροικίας   έγραφαν τους σκοπούς την οργάνωση τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κατοίκων της .

Το πρώτο τυπωμένο καταστατικό της ελληνικής κοινότητας της  Τεργέστης

Οι Έλληνες μετανάστες φρόντιζαν για την έκδοση ελληνικών βιβλίων, περιοδικών και εφημερίδων.

"Εφημερίς" η πιο παλιά εφημερίδα που έχει διασωθεί. Εκδιδόταν στη Βιέννη .

Το πρώτο ελληνικό Αλφαβητάριο που τυπώθηκε στη Βιέννη το 1771

 Οι Έλληνες που έφυγαν από την Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν σε πόλεις άλλων χωρών (στο εξωτερικό) ονομάστηκαν Έλληνες της Διασποράς. 

Με τα πλούτη που απέκτησαν βοήθησαν τους υπόδουλους Έλληνες: 

1. Ενίσχυσαν οικονομικά τα  ελληνικά σχολείαστις τουρκοκρατούμενες περιοχές 

2.Κατασκεύασαν πολυτελείς κατοικίες στους τόπους καταγωγής τους , τα λεγόμενα αρχοντικά.(π.χ. στη Σιάτιστα, την Καστοριά, την Κοζάνη, τα Ζαγοροχώρια και τα χωριά του Πηλίου).

3.Από τους Έλληνες των παροικιών ξεκίνησε κατά τον 18^ο αιώνα η πνευματική αναγέννηση του υπόδουλου έθνους.

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ

      Α’ περίοδος    15ος-16ος αιώνας

·Μετανάστευση:  υποχρεωτική  

Ποιοι μετανάστευσαν: (Λόγιοι , Ευγενείς , Στρατιώτες )

·Αίτια μετανάστευσης: (Πολεμικές συγκρούσεις, Τουρκική επέκταση)....

·Καταγωγή  : Κρήτη ,Κύπρος, (νησιά),

Μονεμβασιά , Μάνη, Ναύπλιο, Ήπειρος (παραθαλάσσια μέρη).

·Εγκατάσταση: Σε παραθαλάσσιες πόλεις της Ιταλίας , άλλα μέρη της Ευρώπης – Ίδρυσαν παροικίες

·Επαγγέλματα:Στρατιώτες, ναυτικοί, έμποροι, αντιγραφείς χειρογράφων, δάσκαλοι ανώτατων εκπαιδευτικών  ιδρυμάτων

Β’ περίοδος    17ος-18ος αιώνας

·Μετανάστευση:  Εθελοντική  

Ποιοι μετανάστευσαν: Έμποροι

·Αίτια μετανάστευσης: Οικονομικά

·Καταγωγή  :  Έλληνες από τον Πόντο και τη Μακεδονία

·Εγκατάσταση: Σε πόλεις κατά μήκος των δρόμων των καραβανιών που μετέφεραν εμπορεύματα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία προς την  Κεντρική Ευρώπη και τη Ρωσία.Αυτοί που ήταν από τον Πόντο πήγαν στον Καύκασο και την , Κριμαία (παροικίες, Οδησσός). Αυτοί που ήταν από τη Μακεδονία στη Βιέννη ,στην Τεργέστη, στη Σερβία , στην Ουγγαρία και στις  Παραδουνάβιες Ηγεμονίες

·Επαγγέλματα:Έκαναν  εμπόριο βαμβακερών, δερμάτων, χαλιών

Οι μετανάστες στη νέα τους πατρίδα:

1) Έφτιαχναν  ναό για την τέλεση θρησκευτικών καθηκόντων.

2) Έγραφαν  καταστατικό (για τα μέλη της κοινότητας)

με:α) σκοπούς, β) οργάνωση, γ) δικαιώματα,  δ) υποχρεώσεις.

3) Έχτιζαν μοναστήρια και κοινοτικά σχολεία (π.χ. το Φλαγγινιανό Φροντιστήριο στη Βενετία).

4) Φρόντιζαν για την έκδοση ελληνικών βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων.

 Οι Έλληνες της διασποράς με τα πλούτη που απέκτησαν συνέβαλαν:

 στην πνευματική αναγέννηση υπόδουλου Έθνους  (18ος αιώνας)

·ενίσχυσαν οικονομικά τα ελληνικά σχολεία στις τουρκοκρατούμενες περιοχές

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1.Σε ποιες περιόδους χωρίζεται μετανάστευση Ελλήνων στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Η μετανάστευση των Ελλήνων στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας   χωρίζεται σε δύο περιόδους. Την πρώτη περίοδο (15ος -16ος αι.) και την δεύτερη περίοδο (17ος -18ος αιώνας) .

2. Για ποιους λόγους  μετανάστευσαν οι Έλληνες την 1^η περίοδο;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Επειδή εκείνη την περίοδο γίνονταν σε πολλά μέρη πολεμικές συγκρούσεις και οι Οθωμανοί επέκτειναν την κυριαρχία τους ( π.χ. σε φραγκοκρατούμενες και ενετοκρατούμενες περιοχές ),οι Έλληνες που έμεναν εκεί  μετανάστευαν για να γλιτώσουν από  τις διώξεις των Τούρκων και να βρουν καλύτερες συνθήκες ζωής. Δηλαδή η μετανάστευσή τους ήταν υποχρεωτική.

3.Από  ποιες περιοχές ήταν οι Έλληνες που μετανάστευσαν την 1^ηπερίοδο και σε ποιες περιοχές πήγαν;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι Έλληνες που μετανάστευσαν την 1^η περίοδο κατάγονταν από νησιά και παραθαλάσσια μέρη(Κύπρος, Κρήτη, Μονεμβασιά , Μάνη, Ναύπλιο, Ήπειρος).Εγκαταστάθηκαν  σε παραθαλάσσιες πόλεις κυρίως της Ιταλίας αλλά και της  Ευρώπης όπου ίδρυσαν ελληνικές παροικίες.

4.Τι είναι η (ελληνική) παροικία; 

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Το σύνολο των Ελλήνων που κατοικούν μονίμως σε πόλη μιας ξένης χώρας, καθώς και η συνοικία στην οποία μπορεί να είναι εγκατεστημένοι.

5.Ποιοι Έλληνες μετανάστευσαν κυρίως την 1^η περίοδο και τι επαγγέλματα έκαναν εκεί που πήγαν;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Την πρώτη περίοδο 15ος -16ος αιώνας μετανάστευσαν κυρίως οι λόγιοι, οι ευγενείς και οι στρατιώτες.Εκεί που εγκαταστάθηκαν  δούλευαν ως στρατιώτες, ναυτικοί, έμποροι, αντιγραφείς χειρογράφων και δάσκαλοι Ανώτατων εκπ/κών  ιδρυμάτων.

5. Για ποιους λόγους  μετανάστευσαν οι Έλληνες την 2^η περίοδο;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Την δεύτερη περίοδο  η μετανάστευση των Ελλήνων  ήταν ειρηνική,εθελοντική και τα αίτιά της ήταν οικονομικά.

6. Πώς μετέφεραν οι έμποροι τα εμπορεύματά τους;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι έμποροι μετέφεραν τα εμπορεύματά τους   από την Οθωμανική Αυτοκρατορία προς την Κεντρική Ευρώπη και τη Ρωσία διά ξηράς από συγκεκριμένους δρόμους, με καραβάνια που διέσχιζαν τα Βαλκάνια.

7.Από  ποιες περιοχές ήταν οι Έλληνες που μετανάστευσαν την 2^ηπερίοδο και σε ποιες περιοχές πήγαν;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Μετανάστευσαν κυρίως Έλληνες από τον Πόντο και τη Μακεδονία. Εγκαταστάθηκαν σε πόλεις κατά μήκος των δρόμων των καραβανιών που μετέφεραν εμπορεύματα από Οθωμανική Αυτοκρατορία προς την  Κεντρική Ευρώπη και τη Ρωσία. Αυτοί που ήταν από τον Πόντο πήγαν στον Καύκασο και την  Κριμαία (παροικίες, Οδησσός). Αυτοί που ήταν από τη Μακεδονία πήγαν στη Βιέννη ,στην Τεργέστη, στη Σερβία , στην Ουγγαρία και στις  Παραδουνάβιες Ηγεμονίες

8.Τι έκαναν οι μετανάστες στη νέα τους πατρίδα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι μετανάστες στη νέα τους πατρίδα:

1) Έφτιαχναν  ναό για την τέλεση θρησκευτικών καθηκόντων.

2) Έγραφαν  καταστατικό (για τα μέλη της κοινότητας)

με:α) σκοπούς, β) οργάνωση, γ) δικαιώματα,  δ) υποχρεώσεις.

3) Έχτιζαν μοναστήρια και κοινοτικά σχολεία (π.χ. το Φλαγγινιανό Φροντιστήριο στη Βενετία).

4) Φρόντιζαν για την έκδοση ελληνικών βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων.

9. Ποιους λέμε Έλληνες της διασποράς;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Έλληνες της Διασποράς λέμε τους  Έλληνες που έφυγαν από την Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν σε πόλεις άλλων χωρών (στο εξωτερικό).

10. Πώς βοήθησαν την Ελλάδα οι Έλληνες της διασποράς;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι Έλληνες της διασποράς με τα πλούτη που απέκτησαν συνέβαλαν:

•  στην πνευματική αναγέννηση υπόδουλου Έθνους  (18ος αιώνας)
• ·στην οικονομική ενίσχυση στα ελληνικά σχολεία στις τουρκοκρατούμενες περιοχές
• και στην κατασκευή πολυτελών κατοικιών (αρχοντικά) στους τόπους καταγωγής (Σιάτιστα, Κοζάνη, Ζαγοροχώρια, χωριά Πηλίου).



Αρχοντικό στην Ήπειρο