ΕΠΙΘΕΤΑ

Το επίθετο

Επίθετα είναι οι λέξεις που αναφέρονται στα ουσιαστικά και δηλώνουν κάποιο γνώρισμα ή ιδιότητα τους, λένε δηλαδή τι λογής είναι. Τα χρησιμοποιούμε, λοι­πόν, ως

προσδιορισμούς ουσιαστικών (επιθετικοί προσδιορισμοί) όταν περι­γράφουμε κάποιο πράγμα, οπότε τα επίθετα:

Ø  είτε μας δίνουν περισσότερες πληροφορίες για κάποια ιδιαίτερα χαρακτηρι­στικά αυτού που περιγράφεται - φανερώνουν δηλαδή για τα ουσιαστικά που συνοδεύουν πράγματα όπως:

·      ύλη (π.χ. ξύλινη καρέκλα, κρυστάλλινο βάζο, ασημένιο κηροπήγιο),

·      μέγεθος (π.χ. μικρό δωμάτιο, φαρδύς διάδρομος, σχήμα (π.χ. τετράγωνο τραπέζι, στρογγυλή πιατέλα),

·      θέση/τό­πο/προέλευση (π.χ. ανατολική πλευρά, δυτική πρόσοψη, βουνίσιος αέρας),

·      χρώμα (π.χ. κόκκινα τριαντάφυλλα, χρυσαφένια  μαλλιά),

·      χρόνο (π.χ. αυριανή μέρα, σύγχρονα κτίρια),

·      ποσό (π.χ. πολύς κόσμος, λίγα έπιπλα),

·      κατάσταση (π.χ. γαλήνια θάλασσα, άγριο ζώο) κ.ά.

Ø  είτε αποδίδουν κάποιο σχόλιο γι΄ αυτό που περιγράφεται, δείχνοντας έτσι την οπτική γωνία του συγγραφέα, πώς δηλαδή αντιμετωπίζει, κρίνει κάποιος αυτό που περιγράφει-στην περίπτωση αυτή τα επίθετα φανερώνουν συνήθως για τα ουσιαστικά που συνοδεύουν χαρακτηριστικά γνωρίσματα (σωματικά, ψυχι­κά [π.χ. όμορφη γυναίκα, επιβλητικό κτίσμα, νευρικός άνθρωπος, ευχάριστη δουλειά κ.ά.]).

Εκτός, πάντως, από το να προσδιορίζουν άμεσα κάποιο ουσιαστικό και να βρί­σκονται δίπλα του, πριν ή μετά από αυτό, τα επίθετα μπορεί να συνδέονται με το ουσιαστικό που προσδιορίζουν μέσω κάποιου συνδετικού ρήματος [είμαι, γίνο­μαι, φαίνομαι κ.ά.), οπότε είναι κατηγορούμενα­

π.χ.   Το δωμάτιο είναι μεγάλο και φωτεινό.

Ο αδερφός σου ώρες ώρες γίνεται πολύ ενοχλητικός.

Παρατηρήσεις

1)       Εκτός από τα επίθετα, ως επιθετικοί προσδιορισμοί μπορούν να
χρησιμοποιηθούν και κάποια προθετικά σύνολα, λέξεις δηλαδή
που συνοδεύονται από κάποια πρόθεση (κυρίως τις προθέσεις από,
για, με, χωρίς)·

π.χ.   Του χάρισε ένα σκούφο από μαλλί. (= μάλλινο)

Πήρε άδεια για ένα μήνα. (= μηνιαία)

      Είναι άνθρωπος με σύνεση. (= συνετός)

      Είναι άνθρωπος χωρίς πείρα. (= άπειρος)

Σημείωση.

Ως επιθετικοί προσδιορισμοί μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν και άλλες λέξεις, όπως

·      αντωνυμίες (π.χ. Ηταν και κάποια άλλα παιδιά μαζί τους),

·      αριθμητικά [π.χ. Αγόρασε δύο βιβλία],

·      μετοχές [π.χ. Ήταν ένα σκουριασμένο τρίποδο),

·      ουσιαστικά που δηλώνουν ηλικία, επάγ­γελμα, εθνικότητα (π.χ. Στο κατάστρωμα εμφανίστηκε ο Άγγλος ναύαρχος),

·      ονόματα γεωγραφικών ή χρονικών όρων ή φυσικών φαινο­μένων (π.χ. Το καράβι διέσχισε το Αιγαίο πέλαγος),

·      επίρρημα με άρ­θρο (π.χ. Κοίταζαν το απέναντι βουνό).

2)       Ένα ουσιαστικό μπορεί να έχει περισσοτέρους από έναν επιθετικούς προσδιορισμούς. Στην περίπτωση αυτή τα επίθετα:

- είτε μπαίνουν το ένα μετά το άλλο χωρίς κανένα σύνδεσμο (π.χ. το και) ή κόμμα ανάμεσα τους, όταν το πρώτο επίθετο προσδιορί­ζει την κοινή έννοια την οποία αποτελούν το άλλο επίθετο (ή τα άλλα επίθετα) και το ουσιαστικό μαζί·

π.χ.   Δώσε μου το μικρό κόκκινο βιβλίο. (Το επίθετο μικρό προσδιορίζει την κοινή έννοια κόκκινο βιβλίο.)

-     είτε συνδέονται με κάποιο σύνδεσμο ή χωρίζονται με κόμμα, όταν το καθένα από αυτά προσδιορίζει χωριστά το ουσιαστικό-

π.χ.   Αγόρασε κόκκινα, κίτρινα και Λευκά λουλούδια.